کرم مفتولی سیب زمینی

کرم مفتولی سیب زمینی

کرم مفتولی سیب زمینی به دیگر نام های کرم مفتولی ریشه و سوسک های تق زنک نیز شناخته می شود.

لارو های این آفت عمدتا در خاک فعالیت دارند و به قسمت هایی از گیاه که داخل خاک هستند مثل ریشه، طوقه، ساقه زیر زمینی و غده ها خسارت میزنند.

مرحله خسارت زا

خسارت اصلی این آفت مربوط به مرحله لاروی است البته حشرات کامل هم از گرده گل ها تغذیه میکنند ولی خسارتی به سیب زمینی وارد نمی کنند.

محل خسارت

لارو های این آفت عمدتا در خاک فعالیت دارند و به قسمت هایی از گیاه که داخل خاک هستند مثل ریشه ، طوقه ، ساقه زیر زمینی و غده ها خسارت میزنند.

نحوه خسارت

کرم های مفتولی ریشه و ساقه گیاهان را سوراخ کرده و از آن تغذیه می کنند. در اثر تغذیه لارو ها از غده سیب زمینی ، در داخل غده ها دالان هایی به صورت عمودی و مورب به قطر ۲ تا ۳ میلی متر ایجاد میکنند و در داخل این دالان ها فعالیت میکنند. همچنین نفوذ خاک در داخل این دالان ها سبب افت کیفی محصول می شود.

علائم خسارت کرم مفتولی سیب زمینی

این کرم به علت آسیب به ریشه و طوقه و غده موجب زرد شدن، عدم رشد و از بین رفتن گیاه می شود. همچنین وجود دالان ها داخل غده سیب زمینی سوراخ هایی بر روی سطح سیب زمینی از نشانه های فعالیت این آفت می باشد.

میزان خسارت

این کرم ها در دوره رشدی خود گاهی بالغ بر ۲تا ۳سال در درون خاک مزارع سیب زمینی باقی می مانند و با تغذیه از غده های بذری و ساقه های زیر زمینی و در نهایت از غده های تازه تشکیل شده ، صدمات شدیدی به بوته و غده سیب زمینی وارد میکنند. غده های آلوده با توجه به تغذیه و آثار بجا مانده ناشی از آن، بازار پسندی خود را از دست می دهند.

عوامل موثر برمیزان خسارت

دو عامل بر میزان خسارت کرم مفتولی موثر است:
الف) این آفت به محصولات کشاورزی مختلف گرایش های متفاوتی دارد به طوری که بعضی محصولات از جمله گندم در افزایش جمعیت این کرم ها موثر هستند و معمولا در مناطق آلوده ، کشت سیب زمینی پس از گندم ، این محصول را با انبوه این آفت در خاک و آسیب های زیادی مواجه میکند.

ب) میزان قند غده ها ،بر درصد آلودگی غده ها به کرم های مفتولی موثر است که در میان قند ها تاثیر قند های گلوکز و فروکتوز بیشتر از ساکارز می باشد؛ برای اثبات این جریان محققین رابطه نوع و میزان قند های موجود در غده های ۱۰رقم تجاری سیب زمینی را در ارتباط با درصد آلودگی به کرم مفتولی برسی کرده و نتیجه گرفتند که ارقام مختلف از نظر درصد آلودگی و همچنین میزان قند های گلوکز و فروکتوز متفاوت هستند.

مناطق انتشار

کرم مفتولی سیب زمینی در اکثر کشور های جهان وجود دارد.
در ایران، در استان های شمالی، شمال شرقی، شمال غربی، مناطق مرکزی، استان های غربی و جنوب شرقی در تراکم های متفاوتی روی محصولات متفاوتی دیده شده اند که در این ارتباط، آلودگی و خسارت آن روی محصول سیب زمینی در استان های اردبیل، همدان، زنجان و خراسان نسبت به سایر مناطق از میزان بالاتری برخوردار است.

شکل شناسی

حشره کامل

حشرات کامل به طول ۷ تا ۱۰ میلی متر و عرض بدن حدود ۳ میلی متر می باشند. بدن کشیده، مسطح، با رنگ عمومی قهوه ای است که دو طرف بالپوش ها با یکدیگر موازی هستند. انتهای بدن کمی باریک می شود. شاخک ها از نوع اره ای و روی بالپوش ها نیز نقاطی به صورت خطوط موازی وجود دارد. از مشخصات رفتاری و عمده این حشرات آن است که چنانچه به پشت بیافتند، به وسیله یک جهش ناگهانی صدادار خود را در وضعیت عادی قرار می دهند که از این مکانیسم در مواجه با دشمن طبیعی نیز استفاده می کنند و به همین دلیل به آن ها “سوسک های تق زنک ” می گویند.

لارو

لارو این حشره ، قهوه ای رنگ ، کشیده و دارای پوست سخت است وبه همین علت به آن ” لارو مفتولی ” گفته می شود . طول بدن لارو ها ۱۷ تا ۲۰ میلی متر بوده و به صورت عمودی در داخل خاک حرکت می کنند.

تخم

تخم ها به صورت دسته ای، کوچک، به طول کمتر از نیم میلی متر، تخم مرغی شکل و به رنگ سفید هستند که به وسیله حشره ماده در درون خاک قرار داده می شوند.

زیست شناسی

آفت کرم مفتولی در شرایط گرم و مرطوب هر ۳ سال یک نسل و در شرایط نامناسب هر ۵ سال یک نسل ایجاد می کند. طول دوره یک نسل آفت در شرایط ایده آل حدود ۳۲ ماه است که دوره جنینی تخم ها ۲۵ تا ۶۰ روز و دوره شفیرگی ۵۵ روز می باشد. بنابراین طولانی ترین مرحله رشدی این آفت دوره لاروی است.
این گونه زمستان را به صورت لارو ۱ تا ۵ ساله در عمق ۲۰ تا ۳۰ سانتی متری خاک سپری می کند. در اواخر اردیبهشت تا اواخر خرداد دوره شفیرگی را طی میکند. دوره شفیرگی ممکن است ۳ تا ۵ هفته باشد.

حشرات کامل پس از خروج از پوسته شفیرگی ممکن است مدت ها در همان محل باقی بمانند تا شرایط مساعد شود اما معمولا در اواخر خرداد یا اوایل تیرماه ظاهر می شوند و افراد ماده پس از جفتگیری برای تخم گذاری به داخل خاک نفوذ نموده و تخم های خود را در عمق ۲ تا ۶ سانتی متری خاک روی ریشه گیاهان میزبان در دستجات ۵ الی ۱۵ عددی قرار می دهند.

هر حشره ماده در مجموع ۲۰۰ عدد تخم تولید میکند. تخم ها پس از ۲۵ تا ۶۰ روز تفریخ می شوند. لارو های حاصله با ایجاد دالان هایی به داخل غده ها و بافت های گیاهی داخل خاک نفوذ می کنند. دوره لاروی طولانی است که بین ۳ تا ۵ سال طول می کشد. در طی این مدت لارو ۸ الی ۱۳ بار پوست اندازی می کند. لارو ها احتیاج مبرمی به رطوبت داشته و در برابرخشکی به شدت حساس هستند. به طوری که درصد قابل توجهی از جمعیت لارو ها در اثر خشکی طولانی مدت از بین می روند.

کنترل و مدیریت کرم مفتولی سیب زمینی

کنترل زراعی

کشت پشت سر هم سیب زمینی تراکم این آفت را به شدت بالا می برد. بنابراین رعایت تناوب زراعی و عدم کشت متوالی سیب زمینی و قرار دادن محصولات غیرمیزبان در برنامه تناوب از مهم ترین راهکار ها برای مقابله با این آفت است.

اجرای عملیات صحیح زراعی شامل اطلاع از میزان آلودگی خاک مزرعه به این آفت قبل از کشت و عدم کشت سیب زمینی در مزارع بسیار آلوده و انجام به موقع عملیات زراعی به ویژه تقویت حاصلخیزی خاک با استفاده از کود های ازته از راه های موثر در تقلیل جمعیت این آفت می باشد.

آیش نگه داشتن زمین و حذف علف های هرز در طول تابستان برای مناطقی که در فصل زمستان مورد کشت قرار می گیرند. اعمال این روش در جنوب ایران می تواند در کاهش جمعیت این کرم ها موثر باشد.

انجام عملیات زراعی زمستانه شامل شخم، دیسک و یخ آب زمستانه می تواند در نابودی کرم های درون خاک موثر باشد. جهت یخ آب زمستانه ابتدا زمین را شخم سطحی میزنیم و با توجه به پیشبینی های دما ، روز قبل از دمای منفی آبیاری سطحی انجام می دهیم تا دردمای منفی آب موجود درخاک به طور کامل یخ بزند و به این صورت بسیاری از آفات و بذر علف های هرز درون خاک از بین می روند.

کنترل مکانیکی

شکار حشرات بالغ با استفاده از تله های نوری یا فرمونی در دوره ظهور حشرات بالغ ( معمولا در اردیبهشت ماه ) از روش های موثر در تقابل تراکم این
آفت می باشد.

مبارزه شیمیایی با کرم مفتولی سیب زمینی

برای مبارزه شیمیایی علیه کرم مفتولی سیب زمینی می توان از سم دیازینون گرانول و کلرپیریفوس استفاده نمود.