کرم برگخوار پاییزه

کرم برگخوار پاییزه یکی از جدی ترین آفات کشاورزی در جهان محسوب می شود. این آفت رفتار تهاجمی زیادی دارد. به واسطه قدرت پروازی بالا در فواصل طولانی و جابجایی لاروها توسط حمل و نقل محصولات کشاورزی خیلی سریع وارد مناطق جدید شده و به دلیل قدرت تولید مثل بالا در این نواحی مستقر می شود. به همین دلیل به نام “لشکر پیاده نظام پاییزه” (Fall Army Worm) شناخته می شود. نام علمی این آفت Spodoptera frugiperda می باشد.

اهمیت

شب پره برگخوار پاییزه دارای تحرک زیاد و قدرت پرواز بالایی می باشد. به طوری که هر شب تا ۱۰۰ کیلومتر و در طول دوره ۲۰ روزه زندگی خود تا ۲۰۰۰ کیلومتر پرواز می کند. قدرت باروری آن بسیار زیاد است. هر حشره ماده در شبانه روز بیش از ۱۵۰ تا ۲۰۰ تخم و در طول دوره زندگی بیش از ۲۰۰۰ تخم می گذارد. از آنجا که دارای دیاپوز نیست و در شرایط مساعد بی وقفه می تواند به تولید نسل ادامه دهد در مناطق گرمسیری تا ۶۷ نسل در سال تولید می کند. میزان تغذیه آن بالا است به طوریکه صدای غذا خوردن آن در مزارع آلوده به وضوح شنیده می شود. لذا جمعیت های بالا باعث قحطی در جوامع و ایجاد خسارت ۱۰۰ درصدی به مزارع می شوند.

میزبان های کرم برگخوار پاییزه

تعداد میزبان های آن در دنیا از ۸۰ گونه در سال ۱۹۲۸ به حدود ۳۵۳ گونه در سال ۲۰۱۸ رسیده است. مطالعات نشان داده اند که ترجیح میزبانی این گونه بیشتر گیاهان متعلق به تیره گندمیان است. میزبان اصلی آن ذرت بویژه ذرت شیرین می باشد. طبق مطالعات انجام شده سورگوم، برنج، پنبه، سویا، یونجه، ارزن، شبدر، جو، بادام زمینی ،چغندرقند نیشکر، گندم، تنباکو، سیب زمینی کلم، گوجه فرنگی سیر پیاز و علف های هرز از دیگر میزبان های گیاهی این آفت هستند.

مناطق انتشار

آفت برگخوار پاییزه ذرت، بومی مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری قاره آمریکای جنوبی است. این آفت در سال ۲۰۱۶ در کشورهای غرب قاره آفریقا مشاهده شد. به تدریج به سایر کشورهای جهان از جمله کشورهای سواحل دریای مدیترانه، خاورمیانه، کشورهای جنوب و شرق آسیا نیز مهاجرت کرد. این آفت در سال ۲۰۱۸ وارد هندوستان و در سال ۲۰۲۰ کشورهای قاره اقیانوسیه شد. در مهرماه سال ۱۴۰۲ برای نخستین بار از استانهای کرمان، فارس و هرمزگان گزارش شد.

اهمیت اقتصادی

برگخوار پاییزه در ۱۲ کشور آفریقایی باعث کاهش عملکرد ۹ تا ۲۱ میلیون تن ذرت در سال شده است. در حقیقت غذای ۴۱ تا ۱۰۱ میلیون نفر انسان می باشد. در سال ۲۰۱۷ میزان خسارت آفت در آفریقا حدود ۳ میلیارد دلار برآورد شد. این آفت در برزیل باعث کاهش ۴۰-۳۴ درصد عملکرد ذرت شده و سالیانه ۶۰۰ میلیون دلار صرف مبارزه با آن می شود.

شکل شناسی کرم برگخوار پاییزه

تخم

تخم ها گنبدی شکل به قطر ۰/۴ و ارتفاع ۰/۳ میلی متر و به رنگ زرد کمرنگ یا کرم رنگ هستند. قبل از تفریخ به رنگ قهوه ای روشن در می آیند. معمولاً در دسته های ۱۵۰ تا ۲۰۰ تایی به عمق دو تا چهار لایه در سطح برگ قرار می گیرد. با یک لایه محافظ نمد مانند متشکل از فلس ها (موهای) صورتی قهوه ای ترشح شده از شکم ماده پوشانده می شوند.

لارو

آفت دارای شش سن لاروی است. لاروهای جوان به طول یک میلیمتر مایل به رنگ سبز با سر و خال های سیاه رنگ هستند. رنگ لاروهای مسن تر مایل به قهوه ای و با نوارهای طولی سفید رنگ است. طول لارو کامل حدود ۲۰-۳۰ میلی متر است. رنگ تیره و بر روی سر علامت Y معکوسی به رنگ زرد مشاهده می گردد.

شفیره

شفیره های آفت به طول ۱۸-۱۴ میلیمتر و عرض ۴/۵ میلی متر هستند، به رنگ قهوه ای مایل به قرمز که در داخل یک پیله بیضی شکل به طول ۲۰-۳۰ میلی متر تشکیل می.شوند در انتهای بدن شفیره یک جفت زایده وجود دارد.

حشره کامل

طول بال جلو حشره کامل  ۱۰.۵ تا ۱۵ میلی متر می باشد. عرض بدن حشره با بال های باز به طور متوسط ۳۷ میلی متر است. رنگ زمینه بال جلو قهوه ای، با یک لکه بیضی شکل کرم رنگ که قسمت مرکزی آن روشن و محیط آن تیره تر است. نوک بال دارای یک لکه سفید می باشد.

چرخه زندگی کرم برگخوار پاییزه

تخم های جدید پس از گذشت ۴-۲ روز تفریخ می شود. لاروهای سن یک به صورت گله ای ظاهر می شود و شروع به تغذیه می کنند. دوره لاروی باتوجه به شرایط محیطی ۲۲-۱۴ روز طول می کشد. در این مدت لاروهای جوان با تغذیه از میزبان گیاهی به لاروهای سن ۶ تبدیل می شود و روی خاک می افتند. پس از نفوذ به خاک معمولا به کمک ذرات خاک و ترشحات ابریشمی خود پیله سستی ایجاد می کنند و در آن به شفیره تبدیل می شوند.

طول عمر شفیره ها در تابستان ۹ روز و در فصول خنک ممکن است تا ۲ هفته طول بکشد و پس از آن به حشره کامل تبدیل می شوند. طول عمر حشره کامل ۱۰ روز تا ۳ هفته است. در مجموع طول دوره یک نسل آفت در ماه های گرم تابستان حدود یک ماه است اما در دماهای پائین تر ممکن است این دوره ۹۰-۶۰ روز طول بکشد.

خسارت کرم برگخوار پاییزه

لاروهای جوان از پارانشیم برگ تغذیه میکنند و فقط اپیدرم را باقی می گذارند. در این حالت لکه های کوچکی به قطر حدود یک میلی متر ایجاد می شود و برگ اصطلاحاً حالت پنجره ای پیدا می کند.

لاروهای سن سوم کرم برگخوار پائیزه به سمت پایین به داخل بخش مرکزی گیاه ذرت حرکت می کنند. لاروهای بزرگتر سنین ۴، ۵ و ۶ در بخش مرکزی گیاه ساکن می شوند. علائم تغذیه متنوعی شامل خراشیدن، بریدن و پاره شدن برگ ها، گلوله های فضولات و سوراخ های ردیفی روی برگ ایجاد می کنند. لاروهای مسن قادرند به خود میوه بلال نیز حمله کرده و از دانه ها تغذیه کنند. در آلودگی شدید برگ گیاه میزبان به طور کامل مورد تغذیه آفت قرار می گیرد.

اقدامات قرنطینه ای و مدیریت پیشگیری کرم برگخوار پاییزه

با توجه به حمل و نقل گسترده محصولات کشاورزی بین کشورهای مختلف جهان، تخم لارو، شفیره و حشره کامل آفت قادر است از طریق اندام های زنده گیاه میزبان بین مناطق مختلف جابجا شود. بنابراین لازم است پیش از هر اقدامی اقدامات قرنطینه ای مناسب جهت جلوگیری از ورود آفت از مناطق آلوده به مناطق جدید و استقرار آن در مزارع اتخاذ گردد. در این راستا نخستین اقدام پایش و ردیابی آفت برای اطمینان از ورود آن به منطقه است. برای ردیابی از سه شیوه می توان استفاده کرد:

ردیابی مشاهده ای

بررسی گیاهان میزبان به منظور مشاهده آثار خسارت و حضور مراحل مختلف رشدی آفت به صورت مستمر ضرورت دارد.

مشاهده هر گونه علائم خسارت خوردگی های نامتعارف یا وجود لاروهای آفت میتواند نشان دهنده حضور شب پره برگ خوار پاییزه باشد.

ردیابی فرمونی

بهترین نوع تله، برای شکار این آفت تله های قیفی است. لازم است یک ماه قبل از کشت ذرت اقدام به نصب تله ها شود. تله ها باید کنار مزارع نصب شود به شکلی که دسترسی به آنها آسان و جریان هوا در اطراف آنها وجود داشته باشد.

تله های فرمونی در ارتفاع ۱/۵ متری از سطح زمین بر روی یک پایه ۳ تا ۴ متری نصب شود و با رشد گیاه ارتفاع آن تغییر کند. در هر حال همیشه تله باید نیم متر بالاتر از سطح گیاه باشد. در هر هکتار ۲ تله نصب می شود. تله ها باید حداقل ۱۵۰ – ۱۰۰ متر از یکدیگر فاصله داشته باشند و هفته ای دو بار بازبینی شوند. لازم است فرمون ها هر یک ماه تا ۴۵ روز نسبت به دمای محیط تعویض شوند.

استفاده از تله های نوری

با توجه به اینکه این آفت یک شب پره است و شب ها فعالیت می کند از تله نوری نیز میتوان برای ردیابی آن استفاده کرد. تله نوری باید دور از ساختمان ها و در محلی نصب شود که نورهای اضافه وجود نداشته باشد. این تله ها نیز باید هفته ای ۳-۲ بار بازبینی و حشرات شکار شده آنها ثبت و حذف شوند.

مبارزه با کرم برگخوار پاییزه

پس از پایش و ردیابی آفت به دو روش عمده با آفت مبارزه می شود:

مبارزه شیمیایی با لاروهای جوان (سنین ۱ تا ۳): در ابتدای دوره که بوته ها کوتاه هستند و لاروها هنوز وارد قیف ذرت و بلال نشده اند مؤثر است، در مرحله گلدهی و بعد از آن به علت ارتفاع زیاد بوته ها و نرسیدن ذرات محلول سمی به لاروها سم پاشی تأثیر چندانی ندارد. ضروری است از دستگاه های سمپاشی استفاده شود که کل گیاه را پوشش دهد. پهپادهای سمپاش برای بوته های بلند کارایی چندانی ندارند

برای از بین بردن لاروهای مسن (سنین ۴ تا ۶): چاپر کردن و برداشت زود هنگام مزارع آلوده از کف توصیه می شود. بلافاصله پس از برداشت محصول جهت از بین رفتن شفیره ها و کاهش جمعیت انتقالی مزرعه شخم عمیق زده شود تا لاروها و شفیره ها در عمق خاک مدفون شوند.

منبع: تالار ترویج دانش و فنون کشاورزی