زنبور گلابی

زنبور گلابی

گلابی در کشور ما دومین سطح زیر کشت و میزان تولید را در میان درختان دانه دار، پس از سیب دارا می باشد.
گلابی نیز همچون دیگر گیاهان مورد حمله عوامل زنده مختلفی قرار گرفته و خسارت می بیند. یکی از مهمترین آفات گلابی، زنبور گلابی با نام علمی Hoplocampa brevis است.

خسارت لارو زنبور گلابی

شکل شناسی

طول حشره کامل ۴-۵ میلیمتر، سر به رنگ زرد مایل به قرمز تا قهوه ای روشن و بدون لکهی سیاه، دارای سه چشم ساده که تقریبا در یک ردیف قرار گرفته اند.
شاخک ها نخ وش و هم رنگ سر، قفس سینه زرد مایل به قرمز و پشت سینه میانی دارای لکه های بزرگ سیاه، بال ها به رنگ کهربایی، رگبال ها قهوه ای روشن، استیگما به رنگ زرد که در قاعده مایل به قهوه ای است.
پاها زرد، شکم در سطح زیرین زرد و در سطح پشتی سیاه، آخرین نیم حلقه پشتی شکم نیز زرد، تخم سفید شفاف و قلوه ای است.

حشره کامل زنبور گلابی

لارو به رنگ سفید کدر تا کرم و انتهای بدن آن به رنگ قهوه ای، بدن لارو استوانه ای شکل و در انتها باریک می شود. در ناحیه سر و انتهای بدن کمی خمیدگی به طرف داخل دارد. طول لارو در انتهای رشد به ۱۰ میلیمتر می رسد. لاروها ده جفت پا دارند که سه جفت آنها سینه ای هستند.

محفظه شفیره بیضوی، قهوه ای رنگ و پوشیده از ذرات ریز خاک است. طول شفیره ۵-۶ میلیمتر است. شفیره آزاد به رنگ سفید مایل به سبز روشن که حدود ۵ میلیمتر طول دارد. چشم ها سیاهرنگ می باشند.

چرخه زندگی

زنبور گلابی آفتی یک نسلی است. زمستان را به صورت پیش شفیره داخل خاک زیر درختان به سر می برد. ۲۰تا۲۵ درصد جمعیت زمستانگذران آفت، دو زمستان را در زیر خاک سپری کرده و سپس به حشره کامل تبدیل می شوند.
حشرات کامل آفت در زمان شکوفه دهی ارقام گلابی در طبیعت ظاهر می شوند. حشرات ماده تخم های خود را روی کاسبرگ قرار می دهند. با توجه به کم بودن حشرات نر آفت، بیشترین میزان تولید مثل حشرات ماده به صورت پارتنوژنز می باشد.

دامنه میزبانی و پراکنش

آفتی با دامنه ی میزبانی محدود بوده و فقط روی ارقام گلابی رشد و نمو می کند. وجود آفت از اکثر مناطق زیر کشت گلابی کشور از جمله استان های تهران، البرز، اصفهان، آذربایجان شرقی و خراسان گزارش شده است.

علائم خسارت زنبور گلابی

لارو جوان پس از تفریخ تخم، به میوه جوان گلابی حمله می کند. در این مرحله علایم آلودگی به صورت سیاه شدن میوه ی نورسته بروز می کند. این سیاه شدگی از کنار و وسط میوه قابل مشاهده است.
خسارت آفت ریزش میوه های نورسته گلابی را درپی دارد. میزان خسارت در ارقام مختلف متفاوت است. در رقم شاه میوه و دوشس، میزان خسارت به %۹۰ نیز می رسد. در ارقام دیر گل مانند سیف تبریز این میزان به %۱۵ کاهش می یابد.

یک گلاذین در درخت گلابی به طور متوسط از ۵-۷ عدد گل تشکیل می شود. بسته به رقم مورد کشت، معمولا از یک گلاذین گلابی یک تا حداکثر سه عدد آنها پس از تلقیح به میوه تبدیل می شود. بقیه در اثر عدم تلقیح یا تلقیح ناقص، ریزش می کنند. لارو زنبور گلابی پس از آلوده ساختن یکی از گل های گلاذین، با تغذیه از تخمدان در حال رشد آن خود را به دانه های تازه تشکیل شده رسانده و آنها را مورد تغذیه قرار میدهد. با خورده شدن تمام یا بخشی از دانه های درون میوه که در آن زمان بسیار کوچک می باشند، لارو آفت، میوه را ترک و به میوه دیگری از همان گلاذین حمله میکند.

مدیریت کنترل آفت زنبور گلابی

کنترل آفت به روش های مختلف زراعی، فیزیکی و شیمیایی امکان پذیر است.

کنترل زراعی:

انجام شخم و دیسک پاییزه بین ردیف های کشت درختان گلابی به تنهایی یا همراه با دادن یخ آب زمستانه باعث از بین رفتن بخش زیادی از فرم های زمستانگذران آفت می شود. این روش زمانی نتیجه مطلوب میدهد که اطراف تنه درختان نیز به طور کامل شخم یا بیل زده شود. زیرا بیشترین تعداد افراد زمستانه در آن منطقه مستقر می باشند. همچنین لازم است این کارها به صورت فراگیر و توسط همه باغداران انجام شود تا از جابجایی آفت بین باغات مختلف و به وجود آمدن آلودگی ثانویه جلوگیری شود.
کشت ارقام دیرگل مانند تبریزی (سیف تبریز) نیز از جمله روش های کاهش خسارت آفت می باشد.

کنترل فیزیکی:

حشرات کامل آفت به رنگ سفید جلب می شوند. تله های سفید رنگ (عمودی) هم زمان با شکوفایی درختان گلابی به تاج درخت میزبان آویزان می شوند. سطح تله های مذکور به چسب حشره آغشته می شود. با اینکار بخش زیادی از جمعیت آفت را شکار و از میزان خسارت آن کاسته می شود. نکته مهم در این میان، پاک کردن گلبرگ های درخت میزبان است، زیرا بخشی از گلبرگ ها در اثر وزش باد یا به طور طبیعی ریزش کرده و هنگام ریزش به سطح این تله ها می چسبند. همچنین لازم است این تله ها به صورت روزانه بازبینی و چنانچه در اثر وزش باد از حالت عمودی خارج شده باشند، آنها را به صورت عمودی برگرداند.

کنترل شیمیایی:

کنترل شیمیایی آخرین راه کنترل آفات است. و به دلایل مختلف از جمله وجود گرده افشان ها در زمان شکوفایی گل های درختان، اینکار ممنوع است. به همین دلیل با توجه به رقم مورد کشت در هر قطعه و روند تغییرات جمعیت شکار تله های سفیدرنگ که به منظور پیش آگاهی در باغ نصب شده اند، می توان در مرحله رویشی قبل از باز شدن گل ها و یا بلافاصله پس از ریزش گلبرگ ها با یکی از ترکیبات توصیه شده و مجاز، اقدام به کنترل شیمیایی آفت کرد. با اینکار، امکان کاهش خسارت آفت کلیدی پسیل گلابی نیز که آفت مهم این محصول می باشد نیز وجود دارد.

منبع : موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور