مگس جالیز

مگس جالیز

مگس جالیز Bactrocera (Dacus) cilliatus یکی از مهمترین آفات گیاهان جالیزی خانواده کدوییان است. به طوریکه خسارت های کمی و کیفی بالایی را روی میوه های گیاهان این خانواده ایجاد می کند.

از مناطق مهم پراکنش آن آفریقا، آسیا و خاورمیانه است. این حشره در اغلب نقاط ایران به ترتیب اولویت روی میزبان های خیار، کدو، خربزه، طالبی و هندوانه خسارت وارد می کند. در بین گیاهان غیر زراعی نیز استبرق و هندوانه ابوجهل از میزبان های آن هستند. در بین محصولات جالیزی، هندوانه نسبت به این آفت نسبتاً مقاومتر بوده و کمترین میزان آلودگی را به مگس جالیز نشان می دهد.

پرواز حشرات بالغ و حمل و نقل میوه های آلوده از دلایل مهم و اصلی گسترش این آفت است. آفت مگس جالیز تاثیر غیرمستقیم اقتصادی در صادرات میوه های خانواده کدوییان دارد. خسارت عمده آن توسط لارو آفت و با تغذیه از گوشت میوه ایجاد می شود. گاها میزان خسارت تا ۴۰درصد گزارش شده است. این آفت دارای رشد سریع و پتانسیل تولید مثل بالا است.

حشره کامل مگس جالیز

زیست شناسی

در مناطقی که دارای زمستان های سرد است، از اواخر مهرماه بصورت شفیره غیرفعال در داخل خاک به سر می برد. حشرات کامل پس از خروج از شفیره به پروازهای موضعی پرداخته  و پس از جفتگیری، ماده ها تخم های خود را در زیر پوست میوه حداکثر تا عمق ۵میلی متری قرار می دهند. این مگس بر خلاف مگس خربزه، در داخل هر سوراخ تخم های خود را به طور دستهای به تعداد ۵-۱۵تخم قرار می دهد.

لاروها بعد از تغذیه از گوشت میوه پس از ۴تا ۶روز به حدکثر رشد خود می رسند و از میوه خارج شده و در خاک تبدیل
به شفیره می شوند.

طول دوره شفیرگی در حرارت ۳۰درجه سانتی گراد، ۸تا ۱۰روز است. پس از آن حشرات کامل از خاک خارج شده، در هوا به پرواز درآمده و جفت گیری می کنند. حشرات کامل ماده دو روز پس از جفت گیری اقدام به تخم ریزی در زیر سطح پوست میوه می کنند.

در شرایط طبیعی در استان هرمزگان طول دوره یک نسل آفت بین ۸تا ۲۲روز طول می کشد. در مناطقی که درجه حرارت روزانه پایین تر باشد، طول دوره یک نسل طولانی تر خواهد بود. این آفت در شرایط آب و هوایی ورامین و گرمسار ۳تا ۴نسل در سال تولید می کند. در ناحیه حاجی آباد در هرمزگان تا ۹نسل و در نواحی گرمسیرتر این استان تا ۱۲نسل در سال تولید می کند. نظر به این که آفت مزبور فاقد دوره استراحت اجباری در زمستان می باشد، در صورت مساعد بودن هوا در طول زمستان در سرتاسر سال فعال است.

نحوه خسارت مگس جالیز

حشرات ماده معمولاً یک بار روی هر میوه تخم گذاری می کنند و برای این کار وسط میوه را انتخاب می کنند. هر ماده به طور متوسط بیش از ۲۰۰تخم می گذارد.

تخم ها در دمای ۲۷درجه سانتیگراد پس از سه تا ۴روز تفریخ می شود و لاروها از گوشت میوه تغذیه می کنند. میوه های کوچک که به اندازه فندق هستند چنانچه خسارت ببینند سیاه شده و می ریزند.
در آلودگی های شدید میوه ممکن است از بین برود و فقط پوست آن باقی بماند.

شکل شناسی و مراحل رشدی

مرحله تخم:
تخم این آفت، سفید رنگ و به شکل دانه برنج بوده و طول آن ۱تا ۱/۱میلی متر است.

مرحله لارو:
لارو ها بلافاصله پس از خروج از تخم، یک میلی متر طول داشته و بی رنگ و شفاف هستند. این لارو ها همانند لارو سایر مگس ها پا ندارند. سر لارو باریک بوده و به تدریج به طرف انتهای بدن عریض می شود. لارو ها در
آخرین مرحله رشدی خود حداکثر به ۱۱میلی متر می رسد.

مرحله شفیرگی:
لارو ها پس از آخرین مرحله رشدی خود از میوه ها بیرون آمده و بسته به نوع خاک در عمق ۳تا ۱۰سانتی متری خاک تبدیل به شفیره می شوند. شفیره به طول ۵تا ۶میلی متر و عرض ۳تا ۵/۳میلی متر است.
شفیره ها بیضی شکل بوده و بندهایی در روی آن مشاهده می شود. رنگ شفیره ها زرد کهربایی است که ممکن است در زمان نزدیک به خروج حشره های کامل از آنها تغییر رنگ می دهد و به رنگ قهوه ای روشن تبدیل شوند.

مرحله حشره کامل:
حشرات کامل و بالغ نر و ماده دارای سری به رنگ زرد و چشم هایی قهوه ای رنگ می باشند. پشت قفسه سینه آنها قهوه ای رنگ بوده و در مجموع، رنگ عمومی بدن آنها قهوه ای به نظر می رسد.
شکم این آفت مدور و بیضوی است و نوارهای افقی که به طور یک در میان زرد و قهوه ای است روی شکم آنها مشاهده می شود. بال های حشره های مزبور شفاف و بدون لکه است و تنها در حاشیه انتهایی، کمی تیره تر به نظر می رسد. مگس های ماده بزرگتر از مگس های نر هستند. طول مگس های ماده از ۵/۶تا ۵/۸طول مگس های نر از ۵/۵تا ۷ میلی متر متغیر است.

روشهای شناسایی

۱- تخم ها سفیدرنگ، شبیه دانه برنج و کمی خمیده است.

۲- لارو بدون پا بوده، سر لارو باریک است و به تدریج به طرف انتها عریض می شود.

۳-رنگ عمومی پشت سینه حنایی مایل به خاکستری و دارای سه نوار طولی می باشد.

۴- در طرفین پیش قفسه سینه دو لکه زرد شفاف به شکل مستطیل ناقص وجود دارد.

۵- در انتها و طرفین سینه اول دو لکه زرد شفاف و سفید رنگ منتهی به خار مشاهده می شود.

۶- روی بال های شفاف مگس، دو لکه کم رنگ وجود دارد که لکه اول در حاشیه جلوی بال به طرف نوکذبال امتداد داشته و لکه دوم در کنار رگ بازویی در امتداد بال قرار دارد.

۷- حالت گموزی و تراوش ترشحات داخلی روی میوه ها مشاهده می شود.

۸- لارو با تغذیه از بافت داخلی میوه ضایعات زرد رنگی تولید میکند و باعث ایجاد زخم یا سوراخ سوراخ شدن میوه می شود.

روش های کنترل مگس جالیز

کنترل زراعی و بهداشت گیاهی

– تغییر تاریخ کاشت (کشت زود هنگام بسته به شرایط آب و هوایی )
– رعایت بهداشت مزرعه (جمع آوری و انهدام میوه های آسیب)
– رعایت تناوب زراعی
– در مزارع با آلودگی بالا، انجام شخم و دیسک بلافاصله بعد از برداشت محصول (خصوصا در مناطقی که دارای زمستان های سرد می باشند برای از بین بردن مرحله زمستان گذرانی آفت بسیار موثر است.) این کار از انبوهی جمعیت آفت در بهار سال بعد به میزان قابل ملاحظه ای خواهد کاست.

کنترل شیمیایی

برای این منظور، زمانی که بیش از % ۵۰میوه ها به اندازه یک فندق یا هسته خرما باشد، بایستی با نظرکارشناس علیه حشرات کامل آفت، اقدام به مبارزه شود. ضمناً زمان برداشت محصول در مزارع سمپاشی شده باید حتما به دوره ی کارنس سم مصرفی توجه کرد.

برخی از سموم ثبت شده در ایران عبارتند از:
– فوزالن با نام تجاری زولون
– تری کلروفن با نام تجاری دیپترکس
– دیمتوات با نام تجاری روگور، رکسون
– مالاتیون با نام تجاری مالاتیون
– دلتامترین با نام تجاری دسیس
– اسپینوساد با نام تجاری تریسر