مگس لوبیا

مگس لوبیا

مگس لوبیا با نام علمی Delia platura آفتی بسیار پلی فاژ است که لارو آن از بذر و یا گیاهچه حداقل ۴۰ گونه گیاهی، اغلب گیاهان زراعی نظیر انواع لوبیا، نخود، عدس، باقلا، ماش، چغندرقند، ذرت، پنبه، خیار، خربزه، هندوانه، هویج، گندم، جو، سویا، برنج، تربچه، شبدر، یولاف، سیب زمینی، اسفناج، توتون، کلم، گل کلم، کاهو، شلغم، بادام زمینی، تنباکو، سیر و پیاز تغذیه می کند و بذر و جوانه تازه روییده و یا گیاهچه نورس را از بین می برد. خسارت این آفت مخصوصاً اگر هوای سرد باعث جوانه زنی کند بذور شود یا اگر خاک غنی از مواد آلی ناشی از کاربرد کودها یا بقایای محصول قبلی باشد، تشدید می گردد.

این مگس در ایران ابتدا توسط فرحبخش در سال ۱۳۴۰گزارش شد و سپس کمالی در سال ۱۳۴۵گونه مزبور را به عنوان یکی از آفات مهم حبوبات و بالاخص لوبیا بررسی نمود. کمالی نام مگس گیاه خوار لوبیا را نیز برای این آفت پیشنهاد نموده است.

مناطق انتشار مگس لوبیا

مگس لوبیا، در دنیا پراکنده است. در ایران مناطق انتشار این آفت استان های شمالی، فارس، قزوین، تهران، اصفهان و آذربایجان های شرقی و غربی گزارش شده است و احتمالا در سایر نقاط ایران نیز حضور دارد.

شکل شناسی

تخم: رنگ تخم ها سفید و شکل آنها استوانه ای و خمیده است. یک انتهای تخم ها گرد و انتهای دیگر نوک تیز است. طول تقریبی تخم ها یک میلیمتر و عرض آنها ۰/۲۵ میلیمتر می باشد.

لارو: لاروهای سن آخر سفید رنگ، استوانه ای شکل و دارای سر باریک هستند. حلقه آخری شکم در قسمت میانی برآمدگی هایی دارد، که به صورت ۵ جفت پستانک کوچک دیده می شوند، که سه جفت از این پستانک ها در وسط قرار دارد. طول لارو سن آخر ۵-۷ میلیمتر است.

شفیره: به رنگ قهوه ای و به طول پنج میلیمتر می باشد.

حشره کامل: حشره کامل تقریباً به شکل مگس خانگی است، ولی از آن کمی کوچکتر و به طول ۶-۴میلی متر می باشد. مگس نر، خاکستری رنگ دارای چند نوار طولی تیره تر روی قفس سینه و یک نوار میانی روی شکم است اما مگس ماده به رنگ خاکستری روشن دیده میشود و نوارهای روی قفس سینه آن نیز دیده نمی شود ویا با هم ادغام شدهاند. کپسول سر مگس، خاکستری متمایل به قهوه ای است. چشم ها در حشره نر نزدیک به یکدیگر، ولی در ماده ها توسط یک نوار نقره ای رنگ از هم جدا میگردند. قفس سینه محدب و باریک تر از کپسول سر است.

زیست شناسی

مگس لوبیا زمستان را به صورت لارو یا شفیره در داخل خاک، کودهای دامی و یا داخل ریشه های آلوده می گذراند. در شرایط آب و هوایی کرج، حشرات کامل در اواخر فروردین ظاهر می شوند و روی بوته ها و نزدیک سطح زمین پرواز می کنند. حشرات ماده داخل مواد پوسیده و یا داخل خاک و نزدیک دانه های تازه کاشت، به طور دسته جمعی تخم می گذارند. همزمان با رشد گیاهچه جوان و یا خروج جوانه ها از پوسته بذرها، تخم ها نیز باز می شوند. دوره رشد و نمو جنین خیلی کوتاه است. این مدت در دمای ۲۷-۲۸ درجه سانتیگراد یک روز، در دمای ۱۶-۱۹ درجه سانتیگراد سه روز و در دمای ۵-۷ درجه سانتی گراد ۸ روز گزارش شده است.

مگس ماده روزانه حداکثر ۱۰-۱۲ عدد و در طول عمر خود حدود ۹۷ عدد تخم می گذارد. لاروهای جوان پس از خروج از تخم به داخل خاک می روند و در آنجا ابتدا روی مواد آلی به سر می برند و از مواد هوموسی در دسترس تغذیه می کنند ولی پس از چند روز به لپه ها حمله می کنند. از آنها تغذیه می نمایند.

این مگس سه سن لاروی دارد، که دوره رشد لاروی در دمای ۱۰-۱۲درجه سانتیگراد ۲۰-۲۸ روز و در دمای ۲۴-۲۵ درجه ۸-۱۱ روز به طول می انجامد. لاروها پس از تکمیل دوره رشد، در عمق ۵-۶سانتیمتری خاک به شفیره تبدیل می گردند. دوره شفیرگی در دمای ۲۰درجه سانتیگراد ۱۰روز و در دمای ۱۷درجه سانتیگراد ۱۸روز طول می کشد.

طول عمر مگس نر، ۲۹ روز و مگس ماده ۳۴ روز است. نسل دوم آفت در اواسط خردادماه ظاهر می شود و حشرات این نسل پس از تابستان گذرانی، روی غلات پاییزه تخم گذاری می کنند. لاروهای سن یک پس از خروج از تخم، گیاهچه جوان را سوراخ میکنند و قبل از رسیدن سرما تغذیه خود را کامل می نمایند، سپس به شفیره تبدیل می شوند. تمام طول فصل سرما را به حالت شفیره سپری می نمایند.

این حشره با توجه به شرایط محیطی ۱-۵ نسل در سال تولید می کند.

شرایط مطلوب

عواملی نظیر شرایط خاک، دما و رطوبت نسبی، در زاد و ولد مگس لوبیا نقش تشدید کننده و یا محدودکننده دارند. این حشره نسبت به خاک های مرطوب کشش مثبت دارد. از طرفی برای پرواز و فعالیت، خاک های شخم نزده ترجیح می دهد.

لارو مگس در داخل مواد آلی بهتر نشو و نما می کند، لذا در زمین هایی که کودهای حیوانی و یا کود سبز، دارای فعالیت بیشتری می باشد. این حشره دامنه وسیع دمایی از ۴ تا ۳۸ درجه سانتیگراد را تحمل می نماید. حشره کامل حتی در دمای نزدیک به یخبندان نیز می تواند فعال باشد.
بدین ترتیب حشره در مناطق سرد در تابستان، در مناطق گرم در زمستان و اگر هم زمستان سرد باشد، در فصول پاییز و بهار فعال خواهد بود. در دمای زیاد حدود ۳۵ درجه تا ۱۰۰ درصد تخم های این حشره از بین می رود.

مگس لوبیا در اراضی خشک کمتر می تواند فعالیت داشته باشد به طوری که اگر رطوبت نسبی در محل تخم گذاری از ۷۶ درصد کمتر باشد شرایط برای فعالیت کاملا نامساعد می گردد.

خسارت مگس لوبیا

لارو مگس لوبیا از هر نوع ماده آلی اعم از گیاهی و جانوری، مرده و زنده تغذیه می کند. در کنار این بذور گیاهی و سایر قسمت های زیرزمینی گیاهان زنده نیز مورد حمله لارو این مگس قرار می گیرند. لارو این آفت دارای ترجیح میزبانی نسبت به برخی گیاهان است.

میزان خسارت مگس لوبیا و نحوه انتخاب میزبان به دو عامل، یکی میزان فعالیت مگس و دیگری شرایط محیطی بستگی دارد.
لارو این آفت بذر گیاهان میزبان را قبل از جوانه زنی در خاک از بین می برد. یا به قسمتی از آن صدمه می زند، چنان که گیاه ضعیف می شود.
گاهی اوقات هم خسارت لارو به ساقه زیرزمینی و یا ریشه های جوان گیاه وارد می شود، که در این صورت گیاه خشک می شود. میزان خسارت این مگس معمولاً زیاد می باشد.

مبارزه و کنترل مگس لوبیا

کنترل زراعی و بهداشت گیاهی

کاشت دیرهنگام: در هنگام کاشت شرایط آب و هوایی باید مناسب باشد. زمان طولانی تر خروج جوانه ها با خطر بیشتری برای گیاهچه ها همراه است. کشت دیرهنگام بذور می تواند از خسارت این آفت جلوگیری نماید. در موقع کاشت، اگر حرارت خاک در عمق ۱۰ سانتیمتری، ۱۵ درجه سانتیگراد باشد، خسارت آفت به حداقل کاهش می یابد، زیرا در این شرایط، گیاه سریع رشد میکند و در نتیجه خسارت وارده جبران می شود.

شخم: خسارت این آفت معمولاً در زمین های غرقابی با بافت سنگین بیشتر است. برای کاهش میزان جذب مگس های بالغ دیسک زنی یا شخم در اوایل فصل برای اختلاط بقایای محصول قبلی با خاک و برای تجزیه کامل این بقایا مفید است.

اصلاح روش آبیاری: لازم است، به جای روش آبیاری غرقابی از روشهای دیگری برای آبیاری استفاده شود.

کاشت بذور در عمق کم و خاک مرطوب: برای اطمینان از رشد سریع بذور عمق کاشت را کمتر در نظر می گیرند و کاشت بایستی در زمین مرطوب انجام شود.

اختلاط مواد آلی و کودهای دامی با خاک: این روش به منظور نامساعد کردن شرایط تخم گذاری و ایجاد تاخیر در رشد طبیعی تخم ها صورت می گیرد، که اجرای آن تا حدودی می تواند موثر واقع شود.

نابودی علف های هرز میزبان: برای جلوگیری از تخمگذاری روی میزبان های واسط توصیه می شود.

تناوب زراعی: از کاشت گیاهان خانواده کدوئیان پس از محصولات ریشه ای یا چلیپاییان شامل کلم، کلم بروکلی، بروکسل، گل کلم و نیز پس از گوجه فرنگی پاییزه خودداری شود.

کنترل شیمیایی مگس لوبیا

ضدعفونی خاک با دیازینون گرانول به نسبت ۲ کیلوگرم ماده خالص در هکتار در کاهش آلودگی مگس لوبیا موثر است. همچنین می توان در هنگام ظهور حشرات کامل از سم دیپترکس (تری کلرفن) %۸۰ به نسبت ۱ کیلوگرم در هکتار استفاده کرد.