بید سیب زمینی

بید سیب زمینی

بید سیب زمینی از آفات مهم سیب زمینی در بسیاری از مناطق معتدل و گرمسیری دنیا می باشد. لارو با تغذیه از برگ، دمبرگ، ساقه و مخصوصا غده سیب زمینی خسارت وارد می آورد. بید سیب زمینی به طور رسمی در سال ۱۳۶۴ برای اولین بار از مزارع سیب زمینی کرج گزارش شده است.

نام علمی آفت Phthorimaea operculella می باشد که از خانواده Gelechidae است.

آثار خسارت بید سیب زمینی روی غده

مناطق انتشار

امروزه این آفت به عنوان یک گونه همه جایی در تمام مناطق معتدله کوهستانی، نیمه گرمسیری و گرمسیری دنیا انتشار دارد.

گیاهان میزبان

گیاهان خانواده سولاناسه اعم از غده دار و بدون غده (سیب زمینی، گوجه فرنگی، بادمجان، توتون) و از گیاهان غیر زراعی، گل اطلسی، تاجریزی و تاتوره میزبان های این آفت هستند.

خسارت بید سیب زمینی

بید سیب زمینی یکی از زیان بارترین آفات سیب زمینی در اکثر مناطق کشت این گیاه به ویژه نواحی گرم دنیا می باشد.
در فصل بهار و تابستان لاروهای این آفت برگ ها، دمبرگ ها و ساقه سیب زمینی را مورد حمله قرار می دهد و سبب خشک شدن برگ و ساقه می گردند.
در اواخر تابستان و اوایل پاییز پس از تشکیل و رشد غده ها، حمله آفت متوجه غده ها می شود. لاروها پس از ورود به غده، از طریق تغذیه از محتویات غده ها، دالانی در داخل آن ایجاد می کنند که انباشته از فضولات لارو است. در غده های سیب زمینی باعث نفوذ باسیل آمیلوباکتر و سایر ارگانیسم ها شده و درنتیجه، آبکی شدن غده ها را به دنبال دارد.

ریخت شناسی

تخم

تخم ها تخم مرغی شکل و خیلی کوچک می باشند که در ابتدا به رنگ سفید تا زرد بوده و به تدریج که به مرحله تفریخ نزدیک می شوند به رنگ آبی تیره در می آیند.

لارو

طول بدن در لارو کامل ۱۰تا۱۲ میلیمتر و به رنگ سفید متمایل به صورتی و گاهی متمایل به سبز روشن و با سر قهوه ای است.

لارو و شفیره بید سیب زمینی

شفیره

اندازه شفیره ۸تا۱۰ میلیمتر است که ابتدا قهوه ای روشن بوده و سپس براق و تیره می شود. شفیره در داخل لفافی نازک و با پوشش ذرات خاک قرار می گیرد.

حشره کامل

بید سیب زمینی پروانه ای است با بال های باریک و کشیده، عرض بدن با بالهای باز ۱۴تا۱۵ میلیمتر، رنگ بدن قهوه ای تا خاکستری روشن با تعدادی نقطه های سیاه یا قهوه ای تیره در حاشیه جلو و عقب بال های جلویی، حاشیه خارجی بالهای جلو در انتها به تعدادی موی بلند ختم می گردد. بال های عقبی خاکستری، کم عرض و دارای موهای بلند در حاشیه عقبی و خارجی می باشند.

زیست شناسی

زمستانگذرانی بید سیب زمینی عمدتاً به صورت لارو در درون غده های سیب زمینی باقیمانده در داخل خاک و یا شفیره در داخل خاک است. با گرم شدن تدریجی هوا لاروها از غده خارج شده و در نزدیک سطح خاک به شفیره تبدیل می شود.
حشرات بالغ به فاصله کمی پس از ظهور، آماده جفتگیری می شوند. این آفت حشره ای است شب پرواز که جفتگیری و دیگر فعالیت های آن در تاریکی انجام می گیرد.
دوره جنینی تخم بستگی به شرایط آب و هوایی دارد و به نظر می رسد که در دمای کمتر از ۱۰ درجه سانتیگراد تکامل آن متوقف می شود.

طول دوره لاروی با توجه به عوامل مختلف، متغیر است که در بهترین شرایط (دمای ۳۵درجه سانتیگراد) ۶روز می باشد، اما به طور متوسط ۱۵روز است. لارو پس از رشد کامل و طی ۵ سن لاروی از غده بیرون می آید و در روی غده ها، کیسه ها و یا قفسه های داخل انبار تبدیل به شفیره می گردد.
آستانه دمایی فعالیتهای این حشره ۱۳درجه سانتیگراد است؛ بنابراین اگر دمای هوا در انبار کمتر از این حد باشد فعالیت آن متوقف می گردد.
به نظر برخی محققین، این حشره ۶ نسل در سال دارد که طول هر نسل در تابستان یک ماه، زمستان ۴ ماه و در بهار و پاییز دو ماه است.

روش های کنترل بید سیب زمینی

زراعی

کشت و برداشت زود هنگام، استفاده از غده های سالم و بدون آلودگی به عنوان بذر، شخم عمیق، جمع آوری و نابود کردن غده های کوچک باقیمانده در سطح مزرعه و داخل خاک، استفاده از ارقام زودرس مانند دراگا، از بین بردن بقایای گیاهی پس از برداشت محصول و حمل سریع محصول به انبار، جلوگیری از سله بستن و تشکیل شکاف در خاک در زمین های سنگین، انتخاب ارقام مقاوم و متحمل

استفاده از تله های نوری و فرمونی

شکار حشره بالغ نر با استفاده از تله فرمونی امروزه یکی از متداول ترین و موفق ترین روش های کنترل آفت می باشد. حدود ۲۰سال قبل فرمون جنسی حشره بالغ ماده از طریق عصاره گیری از حلقه های انتهای شکم، استخلاص و فرمول شیمیایی آن شناسایی شد. نصب تله ها در ارتفاع ۳۰ سانتیمتر از سطح خاک و قرار گیری در جهت شمالی و جنوبی در شکار حشره تأثیر بیشتری دارد.

دشمنان طبیعی

در بین دشمنان طبیعی، زنبورهای پارازیتویید جایگاه ویژه ای دارند که بیشتر در جنس های Bracon- Chelonus و Apantheles از خانواده Braconidae پارازیت لاروند.

شیمیایی

سمپاشی در مزرعه و در صورت نیاز در انبار می تواند صورت گیرد. ضد عفونی غده ها با گرد فنتوآت قبل از انبار کردن، گازدهی غده ها با استفاده از متیل بروماید و ضد عفونی غده های بذری با سموم حشره کش می تواند در حفظ غده ها از آلودگی مؤثر باشد. همچنین ضدعفونی خاک پیش از کاشت نیز توصیه می شود.