اهمیت فسفر :
در گیاهان، فسفر (P) پس از نیتروژن به عنوان مهم‌ترین ماده مغذی برای اطمینان از سلامتی و عملکرد در نظر گرفته می‌شود.
فسفر یک عنصر ماکرو و متحرک است که در تمام آنزیم ها، پروتشین ها، فسفولیپیدها، نوکلقیک اسیدها، ADP و ATP نقش دارد.
توجه داشته باشید نیتروژن به میزان زیادی روی جذب فسفر نقش دارد به این صورت که اگر این دو عنصر فیزیکی و یا شیمیایی در خاک با هم همراه شوند میزان جذب فسفر افزایش می یابد.
فسفر در آغاز زندگی گیاه بخش اعظمی از رشد و استقامت اندامهای جوان را تضمین می کند. در عین حال به توسعه ی ریشه ها نیز کمک می نماید.
نشانه های کمبود فسفر :
کاهش رشد، تغییر رنگ برگ ها و ساقه به صورت سبز تیره که با تجمع انتوسیانین ها ممکن است به رنگ تیره با حاشیه ارغوانی دیده شود.
کمبود این عنصر به صورت مزمن می تواند باعث کاهش اندازه برگ ها، کاهش رشد ریشه و به تاخیرافتادن بلوغ و گلدهی شود.
در ذرت برگ ها سبز تیره شده و حاشیه و نوک آنها بنفش رنگ می شود. رشد کم و گیاهان کوتوله می شوند.
در برنج مانند سایر گیاهانی حالت بنفش رنگ به راحتی دیده نمی شود و در گیاهچه ها بیشتر به صورت کوتولگی، سبز تیره شدن برگ ها، کاه قطر ساقه و عدم تولید پنجه دیده می شود و در نهایت نکروز برگ را به دنبال دارد.
در گندم و غلات دانه ریز کمبود فسفر باعث حساس شدن گیاهان به پوسیدگی ریشه توسط پیتیوم می گردد.
در درختان میوه مانند هلو و شلیل باعث کوچک شدن میوه ها، قرمزتر شدن آنها، بدمزه شدن انها، ترک خوردن سطح میوه و ترشح صمغ از میوه ها می شود.
برگ ها به رنگ سبز تیره تا برنزه و بنفش پررنگ دیده می شوند.
رفع کمبود فسفر :
افزودن فسفر بیشتر به خاک با مواد مغذی گرد استخوان، سنگ فسفات، کود گیاهی و کود فسفات انجام می‌شود. اما افزودن این ترکیبات به خاک، کاهش کمبود فسفات را تضمین نمی‌کند.
فسفر باید در خاک باشد، ولی باید توسط گیاه نیز جذب شود. جذب فسفر توسط فرم شیمیایی موجود در خاک محدود شده است. درصد زیادی از فسفر در خاک در ترکیبات شیمیایی موجود است که گیاهان قادر به جذب هستند. فسفر باید در خاک در شرایط خاص شیمیایی موجود باشد تا بتواند به عنوان مواد مغذی گیاهی مورد استفاده قرار گیرد.
تسهیل قابل استفاده کردن فسفر موجود در خاک می‌تواند با حفظ خاک در یک محدوده PH مشخص شده بهینه شود. اسیدیته خاک، اندازه‌گیری شده در مقیاس pH، تا حدودی تعیین کننده ی ترتیبات شیمیایی است که فسفر شکل می‌گیرد. در PH بین ۶ و ۷، فسفر کمترین تعداد پیوند را ایجاد می‌کند که مواد مغذی را برای گیاهان غیر قابل‌استفاده می‌کند. در این محدوده اسیدی، احتمال جذب فسفر افزایش می یابد و احتمال کمبود فسفر کاهش می یابد.
کود های فسفاته:
غالباً درصد فسفر کودهای شیمیایی را به صورت درصد اکسید فسفر ذکر می نمایند.
اسید فسفریک که از تجزیه مواد آلی خاک حاصل می‌شود قابل جذب گیاه است، اما به صورت کود شیمیائی مصرف نمی‌شود.
قسمت اعظم کود فسفره ای که به خاک داده می‌شود. به وسیله ی کلسیم در خاک های قلیایی و به وسیله ی آهن و آلومینیم در خاک‌های اسیدی تثبیت می‌گردد.
معمولاً کود فسفره ای که به خاک داده می‌شود در سال اول به صورت قابل جذب گیاه باقی می‌ماند و بخش کمی نیز طی سال‌های آینده قابل جذب گیاه می‌گردد.
میزان‌های یادشده با روش کوددهی، بافت و ترکیب خاک، سوابق مصرف کود فسفره در خاک و مقدار کود فسفری که مصرف می‌شود بستگی دارد. چون میزان محلول بودن و حرکت کود فسفره در خاک بسیار محدود است می‌بایستی کودهای فسفره را قبل از کاشت به صورت نواری به خاک داد و آنها را مستقیماً در ناحیه توسعه ریشه قرار داد. حداکثر میزان محلول فسفر در pH معادل ۶ تا ۶.۵ مشاهده می‌شود. بنابراین رساندن pH خاک به این حدود می‌تواند در افزایش محلول بودن و جذب فسفر مؤثر باشد.
تغییر pH خاک در خاک‌های اسیدی با اضافه کردن آهک و در خاک‌های قلیائی با اضافه کردن گوگرد یا کودهای اسیدی انجام پذیر است. مصرف مقدار زیادی کود حیوانی نیز می‌تواند در نقصان pH خاک مفید باشد. میزان محلول بودن کودهای فسفره نیز متغیر است.
شکل قابل جذب فسفر در گیاهان، به صورت آنیون می‌باشد و به یکی از دو صورت زیر است:
- مونو فسفات H۲PO–۴
- دی فسفات HPO۴-۲
باکتری‌های حلال ساز فسفات و مایکوریزای موجود درخاک باعث افزایش جذب فسفر توسط گیاهان می‌شوند.
کودهای فسفر رایج
- مونو فسفات آمونیوم– حاوی ۴۸% فسفر (P2O5) – حاوی ۱۱% نیتروژن – مونو فسفات آمونیوم، کودی است حلال در آب و می‌توان در سیستم آبیاری قطره ای، همراه با آبیاری از آن استفاده نمود.
- سوپر فسفات ساده– حاوی ۲۰% فسفر (P2O5)
- سوپر فسفات تریپل– حاوی ۴۶% فسفر (P2O5)
پینگ بک: نقش فسفر در گیاهان زراعی و باغی - میهن کشت
پینگ بک: معرفی کود مونو آمونیوم فسفات - میهن کشت