کرم قوزه پنبه

مقدمه :

کرم قوزه پنبه یا غنج قوزه پنبه یا Cotton boll worm یکی از آفات مهم مزارع پنبه کاری در کشور می باشد.
نام علمی این آفت Heliothis obsoleta می باشد.

لاروهای این آفت با تغذیه از پنبه، توتون، گوجه فرنگی، آفتابگردان،ذرت، کنجد و نخود ایجاد خسارت می کنند.

از لحاط پراکنش یکی از گسترده ترین آفات کشاورزی در سراسر افریقا، خاورمیانه، جنوب اروپا، هند، آسیای مرکزی و جنوب شرقی، شرق و شمال استرالیا، نیوزلند و بسیاری از جزایر شرقی اقیانوس آرام میباشد.

ویزگیهایی نظیر پلی فازی، توانایی تحرک و جابجایی بالا و توانایی توسعه مقاومت به اکثر حشره کش های متداول باعث شده تا این حشره به یک آفت مهم در یک دامنه جغرافیایی وسیع تبدیل گردد .

در ایران خسارت شدید آن از پنبه کاری های استان های شمال و مرکز ایران گزارش شده است.(گرگان ، گنبد ، کاشمر ، دشت مغان ، کرمان و فارس)

میزان خسارت کرم قوزه پنبه را در شمال ایران در سال های عادی ۱۰ _ ۲۵ درصد و در سال های طغیانی ۵۰ _ ۷۰ درصد محصول گزارش کرده اند.

شکل شناسی :

حشره کامل:

حشره کامل پروانه ای است به طول ۲۰-۱۰میلیمتر و عرض بدن با بال باز ۴۰- ۳۵میلیمتر، رنگ بدن بسیار متغیر است. ولی عمدتا خاکستری یا سبز روشن می باشد. معمولاً بال های جلویی به رنگ قهوه ای روشن بوده و دارای یک لکه لوبیایی و یک لکه گرد تیره هستند.

علاوه بر این، بال های جلویی دارای یک نقطه سیاه رنگ بوده و در حاشیه خارجی آنها یک نوار عرضی مضرّس وجود دارد. بالهای عقبی سفید رنگ و درحاشیه بیرونی دارای یک هاله تیره پهن است. اطراف بال ها مجهز به ریشک می باشد.

حشره کامل آفت

تخم:

تخم های این حشره به شکل گرد، پهن و در طرفین مسطح هستند. رنگ آنها ابتدا سفید متمایل به زرد می باشد که به نسبت پیشرفت دوره رشد جنینی تیره تر می شود، به طوری که، در موقع نزدیک شدن به تفریخ قهوه ای در آمده و اندازه آن ۰/۵ تا ۰/۶ میلیمتر می شود.

تخم آفت

لارو:

لاروهای این آفت دارای رنگهای بسیار متفاوت بوده ولی عموماً سبز روشن تا قهوه ای می باشند. لارو جوان به رنگ سفید متمایل به کرم با کپسول سر قهوه ای است. طول لارو سن یک ۷/۰تا ۸/۰میلیمتر می باشد.

پس از تکمیل رشد، در سن آخر، طول آن به ۳۰تا ۴۰میلیمتر می رسد. لاروهای این آفت دارای رنگهای بسیار متفاوت بوده ولی عموما سبز روشن می باشند .در طول بدن لارو ها خطوط تیره ای کشیده شده است. بعلاوه، در طرفین بدن آنها نیز یک خط تیره و یک خط روشن وجود دارد.

 شفیره:

اندازه شفیره ۱۸تا ۲۳میلیمتر است و رنگ آن متغیر، از زرد کهربایی روشن تا قهوه ای بلوطی دیده می شود. همچنین در انتهای بدن شفیره ۲عدد خار یک میلیمتری وجود دارد.لازم به ذکر است زمستان گذرانی این آفت به فرم شفیره می باشد.

شفیره آفت

خسارت :

در مزارع پنبه، لاروها پس از ظاهر شدن، ابتدا از پارانشیم برگ ها وسپس ازغنچه و گل تغذیه می کنند. وقتی لاروها وارد قوزه ها می شوند، با تغذیه از الیاف قوزه ها باعث کوتاهی، کثیفی و کاهش ارزش اقتصادی الیاف می گردند.درمواردی تمام بدن لارو داخل قوزه نمی شود و نیمی از آن خارج از قوزه باقی می ماند.

خسارت لارو بر روی قوزه

زیست شناسی:

این حشره زمستان را در اکثر مناطق کشور به صورت شفیره در عمق ۴تا ۱۰سانتیمتری داخل خاک سپری کرده و در اوایل بهار وقتی که درجه حرارت هوا به حدود ۱۸تا ۲۰درجه سانتیگراد می رسد، به فرم بالغ تبدیل می شود. اولین گروه از پروانه ها در دهه اول فروردین ماه در طبیعت دیده می شوند . هر حشره ماده در طول عمر خود بین ۵۰۰تا۳۰۰۰عدد تخم می گذارد ولی متوسط آن ۶۰۰عدد می باشد. تخم ها بر حسب شرایط جوی پس از ۳تا ۱۰روز تفریخ می شوند. دوره لاروی ۱۸تا ۲۰روز است و هر لارو در طول این دوره ۷تا ۸قوزه را مورد حمله قرار داده و سوراخ می نماید. در یک قوزه ممکن است ۷تا ۸لارو هم وجود داشته باشد، ولی اغلب در روی یک قوزه بیش از یک لارو دیده نمی شود، زیرا موقعی که تعداد لارو در داخل یک قوزه بالا باشد همخواری اتفاق افتاده و لاروهای جوان اغلب توسط لاروهای درشت و مسن خورده می شوند. لاروها پس از رشد کامل به روی خاک افتاده و در عمق حدود ۶سانتیمتری خاک به شفیره تبدیل می شوند.

دوره شفیرگی یک تا سه هفته طول می کشد، ولی دوره شفیرگی نسل آخر طولانی بوده و از پاییز تا بهار سال آینده به طول می انجامد. این حشره در مناطق سرد ۲تا ۳نسل و در مناطق معتدل ۴تا ۵نسل در سال ایجاد می نماید.

روش های کنترل:

۱-اجرای عملیات زمستانه نظیر شخم عمیق، یخ آب زمستانه و رعایت تناوب زراعی جمعیت انتقالی آفت را کاهش می دهد.

۲-کشت به موقع، عملیات زراعی مناسب، مدیریت صحیح آبیاری، همه از اقدامات موثر کنترل آفت می باشد.

۳-کنترل بیولوژیک آفت به صورت تکثیر و رهاسازی زنبور تخم گذار تریکوگراما در سه نوبت به مقدار حداقل ۵۰۰۰۰۰زنبور در هر هکتار کاهش چشمگیری در تلفات تخم دارد.همچنین استفاده از زنبور پارازیتوئید لارو براکون به تعداد ۱۰۰۰۰عدد در هکتار،تلفات قابل ملاحظه ای به لاروهای متوسط و درشت وارد می نماید.

۴-استفاده از حشره کش های میکروبی نظیر باسیلوس توریجینسیس و ویروس چند وجهی هسته ای (N.P.V)

۵-استفاده از تله های نوری و فرمونی جهت پیش آگاهی، موفقیت در امر کنترل را بیشتر می کند.

۶-برای استفاده از کنترل شیمیایی از کارشناس منطقه خود کمک بگیرید.