زمان مناسب برای هرس درختان

در یک تعریف کلی باید گفت هرس Pruning عبارت است از قطع کامل یا جزئی قسمت های مختلف گیاه به منظور تحت تاثیر قرار دادن و هدایت مسیر رشد و باروری گیاه.
از مزایایی که عمل هرس می تواند در پی داشته باشد، حذف شاخه های ناخواسته بدشکل نابجا، خشک و آلوده به بیماری ها؛ توزیع مناسب شاخه ها در کلیه جهات به گونه ای که هوا و نور به میزان کافی در تاج درخت نفوذ کند؛ ایجاد تعادل بین اندام های رویشی و سیستم ریشه؛ متعادل کردن بار میوه در درخت و جلوگیری از سال آوری؛ دادن فرم و اسکلت مناسب به درخت؛ شکل سازی و فرم دادن به گیاهان زینتی نظیر انواع سروها، شمشاد هاو…؛ محدود کردن رشد گیاه برای تسهیل عملیات باغی و جوان ساختن درختان مسن از طریق حذف شاخه های پیر و تحریک گیاه برای تولید شاخه های جدید در سال زراعی بعد اشاره کرد.

بطور کلی زمان مناسب برای هرس به نوع گونه گیاهی و هدف از انجام هرس بستگی دارد. اکثر درختان در فصل زمستان هرس می‌شوند که به این عمل هرس زمستانه (هرس رکود) گویند. اما در برخی مواقع انجام هرس تابستانه (هرس سبز) نیز سودمند است. غالباً هرس در درختان خزان دار انجام شده و این کار برای درختان میوه همیشه سبز کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنابراین انجام هرس در فصول زمستان و تابستان است یا به عبارتی دقیق‌تر در طی فصل رکود و فصل رشد.

زمان اجرای هرس تابستانه با توجه به عوامل محیطی و میزان رشد گونه گیاهی متفاوت است با وجود این در مورد درختان میوه ماههای اردیبهشت تا تیر ماه مناسب خواهند بود. در هرس تابستانه شاخه‌های نابارور درخت مانند پاجوش‌ها و نرک‌ها و همچنین گلها و میوه‌های کوچک اضافی نیز حذف می‌شوند. بنابراین هرس پوست، گل و میوه، حذف برگها و سرزنی شاخه‌های در حال رشد از جمله هرس‌های تابستانه محسوب می‌شوند. برای مثال حذف تعدادی از برگهای بالغ درخت که بر روی میوه‌های در حال رشد سایه‌اندازی می‌کنند موجب تغییر رنگ در میوه‌ها شده و کیفیت بازارپسندی محصول را افزایش می‌دهد.

درختان خزان‌دار در بهار شروع به رشد می کنند، معمولاً این رویش چندین هفته و تا فرارسیدن دوره رکود زمستانه باقی می ماند. زمان انجام هرس تابستانه مهم است. اگر هرس تابستانه پیش از اتمام رشد اولیه درخت انجام شود دوره رشد رویشی طولانی‌تر شده و مواد گیاهی از دست رفته در اثر هرس جایگزین می شود. این عمل در درختانی که جوانه گل آنها بر روی چوب یکساله تشکیل میشود، باعث کاهش گل انگیزی می گردد زیرا دوره رشد مناسب برای گل‌انگیزی در شاخه‌های جدید کوتاه می شود. اگر پس از اتمام رشد شاخه‌ها، هرس تابستانه صورت گیرد مقدار سطح برگ و فتوسنتز کم شده و قدرت درخت کاهش می یابد. در نهایت اگر هرس تابستانه بسیار دیر هنگام انجام شود تعداد جوانه‌های گل و گلدهی کاهش پیدا می‌کند.

در درختان میوه‌ای که محل تشکیل جوانه گل آنها سیخک‌های (Spurs) (شاخه‌های کوتاه میوه دهنده) دو ساله است هرس تابستانه ممکن است گلدهی را تحریک کند زیرا با حذف شاخه‌های سال جاری نور بیشتری به جوانه‌ها و برگهای اطراف سیخک‌ها می رسد و رقابت سیخک‌ها با سرشاخه‌های در حال رشد کاهش می ‌یابد.
زخم‌های حاصل از هرس زمستانه دیرتر از هرس تابستانه ترمیم می‌شوند زیرا در فصل رشد گیاه سریع‌تر می ‌تواند محل زخم را بپوشاند از اینرو احتمال آلودگی زخم‌ها در طی زمستان کمی بیشتر است.

معمولاً هرس زمستانه به هنگام خزان گیاه انجام می‌شود، با وجود این در تمام ماه‌های پاییز و زمستان این عمل میسر است. هرس شدید زمستانه درختان موجب تقویت شاخه‌های تولید شده در سال آینده می‌شود و چنانچه درخت هرس زمستانه نشود یا هرس سبکی در روی آن صورت گیرد، شاخه‌های حاصل از رشد جدید کمتر خواهد شد. شاخه‌های جدید رشد کرده پس از هرس زمستانه طویل‌تر هستند زیرا میان گره‌های بلندتری دارند. همچنین برگهای سبزتر و بزرگتری دارند. از این نظر که هنگام خزان، شاخه‌ها فاقد برگ بوده و به آسانی قابل رؤیت هستند انجام هرس زمستانه دقیق‌تر است.

درختی که هرس سنگین می‌شود تعداد جوانه‌های کمتری برای رشد شاخه‌هایش در فصل بعد دارد، بنابراین مواد غذایی ذخیره شده در درخت به شاخه‌ها و جوانه‌های کمتری قسمت شده و در نهایت شاخه‌های جدید رشد بیشتری خواهند داشت. اما بایستی توجه داشت که هرس شدید زمستانه باعث تأخیر در باردهی گیاه می‌شود.