بیماری تریستزای مرکبات

تریستزای مرکبات

یکی از مهمترین و مخرب ترین بیماری مرکبات در سراسر دنیا، بیماری تریستزای مرکبات است .گسترش این بیماری در مناطق شمالی، جنوبی و مرکزی کشور دیده شده است.

اهمیت اقتصادی در ایران و جهان

این بیماری در دهه ۳۰ میلادی در آرژانتین و برزیل حدود ۳۰ میلیون، دردهه ۶۰ در اسپانیا ۱۰ میلیون ودر دهه هشتاد در ونزوئلا ۶/۶ میلیون اصله درخت را از بین برده است. بطور کلی اهمیت این بیماری از اپیدمی های مخربی که در دنیا بوجود آورده بسیار واضح است. اما خوشبختانه در ایران اهمیت اقتصادی چندانی ندارد.

میزبان های ویروس

دامنه میزبانی محدود به خانواده مرکبات (Rutaceae) بوده ولی استثنائا گل ساعتی (Passiflora gracilis) را نیز می تواند آلوده نماید.

نحوه انتقال

ویروس بذرزاد نبوده و انتقال مکانیکی این ویروس از طریق تلقیح عصاره آلوده با اشکال مواجه است. در طبیعت از طریق نهال، پیوندک آلوده و ۵۰نوع شته ( به روش نیمه پایا) انتقال می یابد.

مهمترین شته های ناقل ویروس عبارتند از: شته قهوه ای مرکبات (Toxoptera citricida)، شته سیاه مرکبات (T.aurantii)، شته طالبی و پنبه (Aphis gossypii)، شته سبز مرکبات (A. spraecola) و شته سبز هلو (Myzus persicae)در ایران کلیه شته ها به غیر از شته قهوه ای مرکبات، که ناقل بسیار خوبی است وجود دارند.

علائم های بیماری تریستزای مرکبات

زردی در نهالهای بذری

هر گاه بعضی از جدایه های CTV به ارقام معینی از گونه های مرکبات مانند نارنج، گریپ فروت و لیمو آب مایه زنی شوند، سبزردی و کمرشدی شدید در آنها پدیدار می شودچند هفته پس از پیوند زدن نهالهای لیموآب با پیوندک مبتلا به تریستزا، قسمتهایی از رگبرگهای برگهای جوان روشنمی شوند (vein clearing). به دنبال روشن شدن رگبرگها ساقه آبله ای نیز ممکن است و بروز کند.

زوال درختان مرکبات پیوند شده روی پایه نارنج

هر گاه پیوندکهای پرتقال، گریپ فروت یا تانجرین آلوده به بعضی از سویه های CTV به پایه های نارنج پیوند شوند، نهالهای ایجاد شده کم رشد و سبز رد میشوند و در بیشتر موارد از بین می روند. علت زوال درختان آلوده، اثر مخرب ویروس روی آوندهای آبکشی پایه نارنج، درست زیر محل اتصال پایه و پیوندک است. زوال ممکن است در خلال دوره ای چند ساله روی دهد (زوال تدریجی)،

یا خیلی سریع (زوال سریع) باشد. درختان مبتلا به زوال تدریجی معمولا در بالای محل پیوند بر آمادگی دارند و مبتلا به ساقه آبله ای از نوع لانه زنبوری در محل پایه نارنج هستند . درختانی که دچار زوال سریع هستند، نشانه های لانه زنبوری در آنها دیده نمی شود، ولی ممکن است در زیر پوست آنها نوعی خط قهوه ای در محل اتصال پایه و پیوندک به وجود آید که با کندن پوست درخت، قابل دیدن است.

ساقه آبله ای در لیمو آب، گریپ فروت و پرتقال

درختانی که به CTV شدیدا آلوده باشند دچار کم رشدی می شوند و حالت درختچه ای پیدا می کنند. برگها سبز رد و سرشاخه های آنها شکننده می شوند، به طوری که با خم کردن آنها به آسانی می شکنند. هر گاه پوست این نوع سرشاخه ها برداشته شود،

حفره های کشیده در چوب آنها دیده می شود در آلودگی درختان با سویه های شدیدتر ویروس، حفره ها ریزتر و با انگوم همراهند. بروز ساقه آبله ای شدید موجب کاهش کمیت و کیفیت میوه میشود. . لیموی رانگپور و راف لمون ارقام متحمل به CTV شناخته شده اند،

ولی اگر این پایه ها با بعضی از جدایه های CTV مایه زنی شوند، نشانه های ساقه آبله ای در آنها بروز می کند. بررسیهای رحیمیان (۱۳۷۳) نشان می دهند که نژادهای زردی نهال، ساقه آبله ای و تریستزای CTV در شمال ایران وجود دارند و سویه های تریستزا و ساقه آبلهای غالب هستند.

کنترل بیماری تریستزای مرکبات

باید توجه داشت که در بیماری­‌های ویروسی، بهترین راه پیشگیری است و نمی­‌توان راهکار خاصی برای درمان پیشنهاد کرد.
در نتیجه نظارت بر جابجایی غیر قانونی درختان می­‌تواند نقش مهمی در جلوگیری از انتقال این بیماری به مناطق عاری از آلودگی ایفا کند.

بهتر است قبل از گسترش آلودگی از طریق درختان آلوده، این درختان از سطح باغ حذف شوند. اما در زمینه پیشگیری می توان اقدامات زیر را انجام داد:

۱-رعایت مسائل قرنطینه‌­ای

۲-تهیه پیوندک از درختان سالم و عاری از ویروس و نظارت بر مراکز تولید نهال

۳-ریشه­کنی درختان آلوده در شروع آلودگی

۴-استفاده از ترکیب پایه و پیوندک مناسب و متحمل به بیماری.

۵- مبارزه با عوامل انتقال ویروس (شته ها) در صورت وجود آلودگی در منطقه

۶- آلوده کردن درخت به نژاد­های ضعیف ویروس که باعث مقاومت درخت به نژادهای خسارت زای ویروس می‌شود.

در نهایت باید توجه داشت که در پیشگیری و کنترل این بیماری به کارگیری تنها یک روش موثر نخواهد بود و باید از روش های کنترل تلفیقی استفاده شود.

برای مشاهده مطلب گموز مرکبات کلیک کنید.